تحفة المتکلّمین

فی الردّ علی الفلاسفة

ابن‌ملاحمی خوارزمی، متکلم معتزلی در قرن ششم هجری است که در  تحفة المتکلمین فی الرد علی الفلاسفة به ارزیابی انتقادی سخنان فیلسوفان اسلامی پرداخته است. عنوان این اثر وی، یادآور «تهافت‌نگاری»های گوناگون در جهان اسلام علیه فیلسوفان است که در صدر آنها تهافت‌الفلاسفة ابوحامد غزالی است. این اثر در بیست باب تنظیم شده و انتقادات وی شامل این مباحث است: حدوث عالم، صفات باری‌تعالی، اجسام سماوی، اثبات عقول مجرد، نبوت، نفس، احکام آخرت، ثواب و عقاب. ابن‌ملاحمی در این اثر انتقاداتی را نیز به ابوحامد غزالی بدین سبب که در آثار متأخر خود به استدلال‌های فلاسفه تمسک کرده، وارد ساخته است. وی در این اثر، دیدگاه‌های این اندیشمندان را بررسی کرده است: افلاطون، ارسطو، پروکلس، فیلوپونوس، المپیودورس، کندی، فارابی، ابن‌سینا، زکریای رازی، بهمنیار و ابوالبرکات بغدادی. بیشترین آثار اشاره شده در این کتاب، آثار ابن‌سینا نظیر الشفاء، الاشارات و التنبیهات، المبدأ والمعاد، و کتاب النفس و خطبة هستند. فهرست اعلام، فرق و مذاهب، کتابها و آیات قرآن پایان‌بخش کتاب است که جستجوی مطالب را برای خواننده آسان می‌سازد.