حکایات الصوفیة

تصحیح و تحقیق سه گزیدۀ کهن از کتاب حکایات الصوفیة و گردآوری حکایات پراکندۀ ابن‌باکویه از منابع تاریخی و عرفانی

ابوعبدالله محمد بن عبدالله بن عبیدالله معروف به ابن‌باکویه‏ شیرازى (متوفی ۴۲۸) یکی از صوفیان بزرگ سدۀ چهارم و پنجم است که بیش از همه با حکایاتی که از صوفیان قبل از خود روایت کرده شناخته شده است. وی از شاگران ابوعبدالله محمد بن خفیف شیرازی (متوفی ۳۷۱) بوده و در نیشابور بعد از ابوعبدالرحمن سلمی (متوفی ۴۱۲) در خانقاه وی بر مسند شیخی نشست. خواجه عبدالله انصاری و استاد ابوالقاسم قشیری و ابوعلی فارمدی و ابوالفضل محمد بن علی سهلگی بسطامی و جمعی دیگر از صوفیان مشهور آن زمان همه از شاگردان وی بودند.

حکایات الصوفیۀ ابن‌باکویه برخلاف بعضی از تذکره‌های عرفانی که بر مبنای اطلاعات شفاهی و متعارض و متناقض با اطلاعات تاریخی و صرفاً جهت تکریم و تعظیم مشایخ و بزرگان تصوف توسط مریدان و علاقه‌مندان آن‌ها نگارش یافته‌اند، با اهتمام بر نقل حکایات مستند چهره‌ای واقعی و منصفانه از صوفیان نخستین بر ما ترسیم کرده است. این کتاب از مهم‌ترین منابع شناخت صوفیان سد‌ه‌های نخستین بوده و در دسترس بیشترِ مورخان و سیره‌نویسان و نویسندگان طبقات صوفیه سدۀ پنجم به بعد قرار داشته و بخش‌هایی از آن را در آثار خود نقل کرده‌اند. متأسفانه این کتاب ارزشمند ـ تا جایی که اطلاع داریم ـ در گذر زمان از بین رفته و تاکنون هیچ گزارشی از آن در فهرست کتابخانه‌های جهان ارائه نشده است. آنچه از این کتاب به‌جای مانده چند گزیدۀ کوتاه و حکایات پراکنده‌ای است که در لابه‌لای کتاب‌ها از ابن‌باکویه روایت شده است.

در این مجموعه سه نسخۀ کهن از گزیده‌های به‌جای‌مانده از کتاب حکایات الصوفیه تصحیح و تحقیق شده و با بررسی نزدیک به صد عنوان کتاب عرفانی و تاریخی و گردآوری حکایاتِ روایت‌شده از ابن‌باکویه سعی شده است گامی در جهت بازسازی این اثر مهم و مرجع بی‌نظیر در شناخت صوفیان سده‌های نخستین برداشته شود.

اکبر راشدی‌نیا پیش از این چندین متن مهم عرفانی را تصحیح و منتشر کرده است، از جمله تبیین المقامات و تعیین الدرجات از علاء‌الدوله سمنانی و فتح مفتاح الغیب از قطب‌الدین ازنیقی و خطبهٔ قاصعهٔ امیرالمؤمنین علیه السلام که از روی نسخه‌ای به خط صدرالدین قونوی تصحیح شده است.